Primeira tese en lingua de signos na Universidade de Vigo: fito histórico para a comunidade xorda en Galicia

A Universidade de Vigo acolleu por primeira vez na súa historia a defensa dunha tese de doutoramento integramente en Lingua de Signos Española (LSE). A súa autora é María Luz Esteban Saiz, sociolingüista xorda e directora do Centro de Normalización Lingüística da Lingua de Signos Española (CNLSE) desde 2011, quen presentou o seu traballo o pasado 11 de xullo na Facultade de Filoloxía e Tradución.

A tese, dirixida pola catedrática María del Carmen Cabeza Pereiro, constitúe unha investigación de gran impacto social sobre a política lingüística da LSE entre 1980 e a actualidade. Foi un acto “tremendamente emotivo” e pioneiro tanto na UVigo como en Galicia, onde nunca antes se defendera unha tese por unha persoa xorda en lingua de signos.

 Un traballo pola xustiza lingüística e o empoderamento  

“Con esta tese quero contribuír á xustiza social e ao empoderamento das persoas xordas”, subliñou Esteban. A autora optou por unha perspectiva humanística que sitúa as persoas xordas no centro do discurso, empregando a investigación como ferramenta contra a desigualdade.

A directora da tese destacou que o estudo tamén saca á luz actitudes audistas ou fonocéntricas, isto é, o prexuízo de considerar superior a linguaxe oral fronte á signada. “Dáselle voz ás persoas xordas que tiveron un papel clave no proceso de desenvolvemento da política lingüística da LSE”, sinalou Cabeza.

 Relacións de poder e ideoloxías no centro do debate  

Segundo a investigación, as ideoloxías lingüísticas condicionan as interpretacións e aplicacións da política lingüística por parte de diferentes axentes sociais e políticos. A análise revela modelos mentais en conflito e relacións asimétricas de poder que influíron nas decisións lexislativas e sociais arredor da LSE.

A metodoloxía utilizada baséase na etnografía crítica da política lingüística, que require unha inmersión real nos contextos sociais para comprender a fondo as dinámicas de poder, crenzas e prácticas da comunidade xorda.

 A necesidade de novos enfoques para comprender e cambiar  

María Luz Esteban reivindica que este tipo de aproximación permite “contrarrestar paradigmas hexemónicos e crear conciencia para o cambio social”. Entre as súas principais achegas destaca a visibilización de motivacións encubertas e consecuencias non desexadas nos procesos de planificación lingüística.

A tese contribúe, ademais, á promoción da diversidade lingüística, da educación multilingüe e da xustiza social, converténdose nun referente para futuras investigacións no ámbito da lingua de signos.

 Un legado da UVigo no estudo da lingua de signos  

A confianza de Esteban na Universidade de Vigo baséase na súa longa traxectoria investigadora no ámbito da lingua de signos, que se remonta aos anos 90. A institución mantén unha colaboración estreita co CNLSE desde 2011 a través dos grupos de investigación GTM e GRADES, así como na titorización de prácticas curriculares.

A presentación da tese contou coa presenza da directora da Área de Diversidade da UVigo, Raquel Rey, e foi un paso máis no camiño cara a unha universidade inclusiva, que recoñece e visibiliza a riqueza das linguas signadas e as súas comunidades.