A Muralla romana de Lugo é, sen lugar dúbidas, o monumento máis senlleiro da cidade. Construida hai máis de 17 siglos, dacordo coas directrices de Vitruvio, mide máis de dous kilómetros de lonxitude e ten dez portas que permiten o acceso ao casco histórico, ademais de conservar 71 das 85 torres -cubos- que tiña orixinalmente a construcción militar.

É única na súa especie. Non hai outra no mundo que conserve o seu trazado primixenio de xeito íntegro. A Unesco fixo pública a súa declaración como Patrimonio da Humanidade o 30 de novembro do ano 2000, precisamente para poñer de manifesto o valor deste ben patrimonial que constitúe o mellor exemplo vivo das fortificacións militares do Imperio Romano tardío que se conserva en Europa.

Co gallo do vixésimo aniversario desa declaración, o conselleiro de Cultura, Educación e Universidade, Román Rodríguez, visitou o monumento e anunciou que a Xunta de Galicia porá en marcha un Plan Director para establecer as liñas de actuación da administración autonómica -titular da Muralla romana de Lugo- en materia de conservación para os vindeiros anos. De feito, avanzou que nos orzamentos do goberno galego para o 2021 figuraba unha partida para a súa redacción.

En realidade, ese Plan Director pretende definir a continuidade do traballo de conservación, mantemento e consolidación que a Xunta de Galicia ven facendo nas últimas décadas de xeito permanente. De feito, a administración autonómica investiu máis de dez millóns de euros en máis de 60 actuacións vencelladas coa Muralla romana dende que foi recoñecida pola Unesco como ben mundial.

Sen ir máis lonxe, este mesmo ano, ademais de completar a redacción do Plan Director, o goberno galego gastará máis dun millón de euros en diversas actuacións para mellorar o estado do monumento, que require de atención e coidado de xeito continuo.

Recuperación do lenzo en Clérigos

De feito, a mediados de xaneiro, a Consellería de Cultura, Educación e Universidade licitou as obras de restauración dunha parte do lenzo da Muralla, concretamente á altura da Rúa Clérigos, nun treito de 12,16 metros situado entre os cubos XXX e XXXI, cun orzamento de 142.000 euros -ao que hai que sumarlle os 20.000 euros gastados na redacción do proxecto-.

Esa intervención foi planificada para resolver as patoloxías detectadas na pedra, precisamente por esa labor de vixiancia permanente dos técnicos da Xunta, como consecuencia da choiva e o desgaste propio do paso do tempo. A idea era atallar canto antes incidencias como a disgregación dos morteiros ou a aparición de fisuras, polo que se plantexou unha obra centrada no desmontado de petos e muros, impermeabilización e reconstrucción da estrutura.

Ademais, entre os traballos programados por Cultura figuraba tamén a escavación manual arqueolóxica do adarve ata a cota orixinal romana; separar o recrecemento da estrutura orixinal mediante unha lámina xeotextil, para logo volver a cubrila con laxas de lousa, e o desmontado e retirada da instalación eléctrica e das luminarias existentes nese punto para facilitar a execución das obras.

Igualmente, foi planificada unha cata arqueolóxica coa finalidade de definir o trazado orixinal do cubo XXX, así como o levantamento topográfico e a fotogametría 3D do mesmo, para seguir profundizando no coñecemento sobre a Muralla.

Ademais, este proxecto dalle continuidade ás obras de restauración do cubo XXXI, que a Consellería acometeu en 2020, tamén cun investimento de 142.000 euros. Uns traballos que igualmente serviron para consolidar a estrutura, definir a traza orixinal do cubo e realizar un estudo exhaustivo sobre este elemento da Muralla.

Contrato de mantemento

Este ano, na primavera, a Xunta de Galicia tamén licitou o contrato de mantemento da Muralla por un período de dous anos e cun orzamento de 635.700 euros, coa idea de darlle continuidade “ao permanente labor de control e corrección que realiza a Xunta no monumento, que é un dos espazos máis transitados da cidade e esixe un importante esforzo de conservación”.

Entre a actuacións previstas nese contrato figura a retirada manual de vexetación e o mantemento e reparación de solados, fábricas e albardillas, así como doutros elementos da Muralla, como revocaduras, estruturas metálicas ou varandas. Ademais, está prevista a reparación da instalación eléctrica e a sustitución das luminarias deterioradas, polo desgaste propio do uso ou ben por actos vandálicos, tanto no adarve -que empregan a diario centos de lucenses para pasear ou para facer deporte- como noutros puntos do monumento.

Ademais, a actuación prevista sobre a Muralla exténdese na Praza de Pío XII -onde conflúen tres elementos Patrimonio da Humanidade: o propio monumento romano, a catedral de Lugo e o Camiño Primitivo a Santiago- aos restos da Domus do Mitreo -o xacemento dunha antiga casa romana cun templo adicado a deusa Mitra-, dado que forman parte do conxunto arqueolóxico.

En concreto, están previstos traballos para correxir a filtración de humidades, así como accións de conservación para rematar coa acumulación de po e restos, sales e colonización biolóxica no xacemento. Para iso, aplicaránse biocidas, limparánse en seco os morteiros policromos e consolidaránse os morteiros disgregados a causa de pequenos desprendementos.